Türkçülük İdeolojisi Nedir ? Tarihi Gelişimi, Temsilcileri ve Günümüzdeki Yeri

tarih:

 

TÜRKÇÜLÜK İDEOLOJİSİ: KÖKLER, DÖNÜŞÜMLER VE GELECEK

Giriş: Türkçülük Ne Demektir?

Türkçülük, Türk milletinin birliğini, bütünlüğünü, bağımsızlığını, kültürünü ve tarihini esas alan bir ideoloji olarak tanımlanır. Bu düşünce sistemi, tarihsel süreçte hem teorik bir kimlik arayışının sonucu hem de siyasal bir yönelişin temel taşı olmuştur. Her ne kadar bazı çevrelerde farklı yorumlansa da, özünde Türkçülük; dil, kültür, tarih ve bilinç üzerinden şekillenen bir millet inşa projesidir.

Osmanlı Devleti’nin çok uluslu yapısının çözülmesiyle birlikte, “biz kimiz?” sorusuna verilen yanıt Türkçülük düşüncesinde karşılık bulmuştur. Bu yazıda Türkçülüğün tarihsel gelişimi, önemli düşünürleri, siyasi etkileri, eleştirileri ve günümüzdeki yansımaları ele alınacak, ardından Türkçülüğün geleceğine yönelik stratejik öneriler sunulacaktır.

1. Türkçülüğün Tarihsel Gelişimi

1.1 Türkçülüğün Osmanlı Dönemi Kökenleri

Türkçülük, 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmış bir ideolojidir. Osmanlı Devleti’nin çözülme sürecine girmesiyle birlikte, farklı etnik unsurlar bağımsızlık mücadelesine girişmiştir. Bu süreçte Osmanlı aydınları, çeşitli fikir akımlarıyla çözüm arayışına girmiştir. Osmanlıcılık, İslamcılık ve Türkçülük gibi fikirler bu dönemde şekillenmiştir.

Yusuf Akçura, 1904 yılında yazdığı “Üç Tarz-ı Siyaset” makalesiyle Türkçülüğü siyasal bir çözüm olarak önermiştir. Ona göre, Osmanlıcılık ve İslamcılık artık işlemez hale gelmişti. Türk milletinin kendi kimliğiyle var olması ve modernleşmesi gerekiyordu.

1.2 İsmail Gaspıralı ve Türk Dünyasında Uyanış

Rusya Türklerinden İsmail Gaspıralı, “Dilde, Fikirde, İşte Birlik” sloganıyla Türkçülüğün kültürel boyutuna öncülük etmiştir. Tercüman gazetesi, Türk dünyasının ilk modern medya organı olarak, eğitim reformu, kadın hakları ve Türkçe birliğini savunmuştur. Gaspıralı'nın fikirleri Kırım, Kazan, Azerbaycan ve Orta Asya'daki Türk toplulukları arasında büyük yankı uyandırmıştır.

2. Teorik Temeller: Düşünürler ve Yaklaşımlar

2.1 Ziya Gökalp: Kültürel Türkçülüğün Mimarı

Ziya Gökalp, Türkçülüğü sadece bir ırk ya da soya değil; dil, kültür, ahlak ve tarih birliği üzerine kurmuştur. Ona göre millet, aynı terbiyeyi almış bireylerden oluşur. “Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak” ilkesiyle Türkçülüğü modernleşme ile sentezlemiştir.

Gökalp’in “Türkçülüğün Esasları” adlı eseri, Cumhuriyet’in resmi ideolojisinin temel taşlarından biri hâline gelmiştir. Türkçülüğü pozitivist bir temelde açıklamış, bilim, eğitim ve toplumsal kurumlar aracılığıyla milleti yeniden inşa etmeyi önermiştir.

2.2 Nihal Atsız ve Irk Temelli Türkçülük

Ziya Gökalp’in aksine Nihal Atsız, Türkçülüğü daha biyolojik temelli, ırkî bir yapı olarak tanımlamıştır. Ona göre, “Türk; kanı Türk olan kişidir.” Atsız’ın düşünceleri özellikle gençlik hareketlerinde büyük yankı uyandırmıştır. “Bozkurtların Ölümü”, “Bozkurtların Dirilişi” gibi romanları, Türk mitolojisi ve kahramanlık üzerine kurulmuştur.

1944’te gerçekleşen Irkçılık-Turancılık Davası, Atsız ve arkadaşlarının yargılanmasıyla sonuçlanmıştır. Ancak bu yargılamalar Türkçü düşüncenin toplumsal tabanını büyütmesine engel olamamıştır.

3. Pan-Türkizm ve Turancılık

3.1 Pan-Türkizm’in Ortaya Çıkışı

Pan-Türkizm, dünya üzerindeki tüm Türk topluluklarının kültürel, siyasi ve ekonomik birliğini savunan bir ideolojidir. Rusya’daki Türk aydınları tarafından geliştirilen bu düşünce, zamanla Anadolu’ya da sirayet etmiştir. Bu ideolojinin en önemli amacı, “Türk birliğini” tesis etmektir.

3.2 Turancılık: Mit mi, Gerçek mi?

Turancılık, Pan-Türkizm’in daha geniş bir versiyonudur. Türkler dışında Fin-Ugor ve Moğol halklarını da kapsayan bir birlik idealidir. Ancak zamanla bu kavram daralmış, yalnızca Türk soylu halkları kapsar hale gelmiştir. Enver Paşa'nın Buhara ve Orta Asya’daki faaliyetleri, bu hayalin pratiğe dökülme çabasını yansıtır.

4. Cumhuriyet Döneminde Türkçülük

4.1 Atatürk ve Milliyetçilik

Mustafa Kemal Atatürk, Türk milletini tanımlarken “etnik kimlikten” ziyade kültürel ve siyasal bir birlik kavramı üzerinde durmuştur. Atatürk’e göre millet; “ortak tarih, dil, kültür ve ülkü birliği” olan insanların oluşturduğu yapıdır. “Ne Mutlu Türküm Diyene!” sözü, bu siyasal üst kimliği ifade eder.

Türk Tarih Tezi ve Güneş Dil Teorisi, Atatürk döneminin Türkçülükle örtüşen bilimsel projeleridir. Türk milletinin dünya tarihine katkısı ve dilsel kökenleri bu teorilerle açıklanmıştır.

4.2 İkinci Dünya Savaşı ve Türkçülüğün Yükselişi

1940’lı yıllarda Nazi Almanyası’nın yükselişi, Türkçü çevrelerde “Türkçü faşizm” tartışmalarına yol açmıştır. Bu dönemde dergiler, kulüpler ve çeşitli yayınlar aracılığıyla Türkçülük yükselişe geçmiştir. Ancak 1944'teki Irkçılık-Turancılık Davası ile devlet, bu eğilimleri kontrol altına almıştır.

5. Soğuk Savaş ve Sovyetler Dönemi

5.1 Türk Dünyası’nın Sessizliği

Soğuk Savaş boyunca Orta Asya’daki Türk halkları Sovyet baskısı altında kimliklerinden uzaklaştırılmış, dilleri ve alfabeleri değiştirilmiş, tarihleri unutturulmuştur. Ancak Türkçü aydınlar, bu halklarla kültürel ve akademik bağlarını sürdürmeye çalışmıştır.

5.2 Türkiye’de Milliyetçi Cephe ve MHP’nin Yükselişi

1960’lı yıllarda kurulan Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Türkçülüğün siyasal bir platformda temsilcisi olmuştur. Alparslan Türkeş liderliğindeki parti, Dokuz Işık Doktrini ile milliyetçiliği sistematik bir ideoloji hâline getirmiştir. Ülkü Ocakları gibi yapılar, gençlik üzerinde büyük etkiler yaratmıştır.

6. Sovyetler’in Çöküşü ve Türk Dünyasının Uyanışı

6.1 Bağımsız Türk Cumhuriyetleri

1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan bağımsızlıklarını ilan etmiştir. Bu durum, Türkçülük ideolojisinin yüz yıldır savunduğu Türk birliği fikrinin yeniden canlanmasına yol açmıştır.

6.2 Türk Konseyi’nden Türk Devletleri Teşkilatı’na

2009 yılında kurulan Türk Konseyi, 2021’de Türk Devletleri Teşkilatı adını alarak siyasi, ekonomik, kültürel ve askeri iş birliğini derinleştirme kararı almıştır. Ortak alfabe, eğitim projeleri, ulaşım hatları ve askeri iş birlikleri gündemdedir.

7. Günümüzde Türkçülük

7.1 Z Kuşağı ve Dijital Türkçülük

Z kuşağının TikTok, Twitter ve Instagram gibi mecralarda Göktürk alfabesi kullanması, bozkurt sembolleriyle poz vermesi ve Oğuz Kağan mitlerini paylaşması, dijital Türkçülüğün bir göstergesidir. Yeni nesil, köklerine bağlı ama modern dünyada var olmayı bilen bir bilinç geliştirmektedir.

7.2 Siyasette Türkçülük

MHP, İYİ Parti ve Zafer Partisi gibi partiler Türkçü değerleri farklı derecelerde benimsemiştir. Aynı zamanda sivil toplum kuruluşları, yayın evleri ve YouTube kanalları üzerinden Türkçülük fikri yeniden canlanmaktadır.

8. Türkçülüğe Yönelik Eleştiriler ve Tartışmalar

8.1 Irkçılık Suçlamaları

Türkçülük zaman zaman “ırkçılık” ile suçlanmıştır. Ancak Ziya Gökalp ve Atatürk gibi düşünürler, Türkçülüğün ırk temelli değil, kültür temelli bir ideoloji olduğunu açıkça ifade etmişlerdir.

8.2 Türkiye’nin Çok Etnikli Yapısı

Türkiye'deki etnik çeşitlilik nedeniyle Türkçülük, bazı çevrelerde dışlayıcı olarak algılanmaktadır. Ancak Türkçüler, “Türk milleti” kavramının siyasal bir birlik olduğunu savunarak bu eleştiriye cevap vermektedir.

9. Geleceğe Dair Stratejik Öneriler

9.1 Eğitimde Reform

Türk tarihi, dili ve kültürü eğitim müfredatlarında kapsamlı şekilde yer almalıdır. İlköğretimden üniversiteye kadar millî bilinç sistemli biçimde kazandırılmalıdır.

9.2 Ortak Alfabe ve Dil Birliği

Türk Cumhuriyetleri ile ortak alfabe geçişi, haberleşme ve medya iş birliği kolaylaştırılmalıdır. Bu birlik, kültürel yakınlaşmayı ve stratejik dayanışmayı güçlendirecektir.

9.3 Ekonomik ve Askerî İşbirliği

Enerji, savunma sanayi, tarım ve teknoloji alanlarında ortak yatırım fonları ve üretim merkezleri kurulmalıdır. Türk orduları arasında ortak tatbikatlar ve savunma stratejileri geliştirilmeli, güvenlik çemberi oluşturulmalıdır.

10. Sonuç: Türkçülük Bir Diriliştir

Türkçülük, Türk milletinin tarihsel derinliğine, kültürel zenginliğine ve çağdaş medeniyet hedefine odaklanmış büyük bir ülküdür. Bu düşünce, yalnızca geçmişi övmek değil; geleceği şekillendirmeyi amaçlar. Türkçülük; geçmişin şanlı mirası ile geleceğin umutlarını birleştiren bir ideolojik ışıktır.

Kaynakça

  1. Akçura, Yusuf. Üç Tarz-ı Siyaset. Türk Yurdu Yayınları, 1904.

  2. Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları. İş Bankası Kültür Yayınları, 1923.

  3. Atsız, Nihal. Bozkurtların Ölümü, Ötüken Yayınları.

  4. Gaspıralı, İsmail. Tercüman Gazetesi Arşivleri, Kırım Tatar Araştırmaları.

  5. Eroğlu, Hamza. Atatürk ve Milliyetçilik, Ankara Üniversitesi Yayınları.

  6. Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları.

  7. Aydın, Suavi. Türk Milliyetçiliği ve Türk Kimliği Üzerine, İletişim Yayınları.

  8. Türk Devletleri Teşkilatı Resmî Web Sitesi.

  9. Küçükkaya, Yücel. Ziya Gökalp ve Türkçülük, Bilgi Yayınevi.

  10. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Dünyası Ansiklopedisi.